1993 წლის 27 სექტემბერი საქართველოს ისტორიაში ერთ-ერთი ყველაზე ტრაგიკული დღეა, როცა სოხუმი, აფხაზეთის დედაქალაქი, დაეცა და აფხაზეთის კონფლიქტის ერთ-ერთი უმძიმესი ფაზა დასრულდა. ეს მოვლენა აღინიშნება, როგორც საქართველო-აფხაზეთის ომის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი და სევდიანი მომენტი.
საქართველო საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ იქცა, მაგრამ ეს პროცესი უამრავ სირთულესთან და გამოწვევასთან იყო დაკავშირებული. ერთ-ერთი ასეთი გამოწვევა იყო აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის სეპარატიზმის ზრდა, რომელიც აფხაზური ეთნიკური ჯგუფის და საქართველოს ცენტრალურ ხელისუფლებას შორის დაპირისპირებით გამოიხატა.
1992 წლის აგვისტოში აფხაზეთში დაიწყო შეიარაღებული კონფლიქტი, რომლის მთავარი მიზანი იყო აფხაზეთის გამოყოფა საქართველოს შემადგენლობიდან. სოხუმი იყო ამ კონფლიქტის ეპიცენტრი და ქალაქი მუდმივად ხდებოდა მძიმე ბრძოლების ადგილი.
27 სექტემბერს, 1993 წელს, აფხაზურმა შეიარაღებულმა ძალებმა, ჩრდილო კავკასიის მოხალისეების და რუსული სამხედრო ძალების მხარდაჭერით, ქალაქ სოხუმზე საბოლოო იერიში მიიტანეს. საქართველოს შეიარაღებული ძალები, რომლებიც ქალაქს იცავდნენ, ვერ შეძლეს აფხაზური ფორმირებების შეჩერება და იძულებულნი გახდნენ დაეტოვებინათ ქალაქი.
სოხუმის დაცემამ მძიმე დარტყმა მიაყენა როგორც სამხედრო, ისე სამოქალაქო მოსახლეობას. ათასობით ქართველი ადგილობრივი იძულებული გახდა დაეტოვებინა აფხაზეთი, რამაც მასობრივი დევნილობის პროცესი დაიწყო. მრავალი ადამიანი მოკვდა ან დაიჭრა ქალაქის დაცემის დროს, ხოლო ტყვეები გადაეცნენ აფხაზურ ძალებს.
სოხუმის დაცემამ გამოიწვია ჰუმანიტარული კატასტროფა. ასობით ათასი ქართველი იძულებული გახდა დაეტოვებინა არა მხოლოდ სოხუმი, არამედ მთელი აფხაზეთის ტერიტორია. დევნილების ტალღამ საქართველოში შექმნა ახალი სოციალური და ეკონომიკური გამოწვევები. 300,000-მდე დევნილი დღემდე ვერ დაბრუნებულა საკუთარ სახლებში და აფხაზეთი რჩება კონფლიქტის ზონად, რომლის პოლიტიკური სტატუსიც დღემდე გაურკვეველია.
27 სექტემბერი საქართველოში აფხაზეთზე კონტროლის დაკარგვასთან და ქართველების ეთნიკურ წმენდასთან ასოცირდება. გავრცელებული ინფორმაციით, შეიარაღებული კონფლიქტის დროს 12 000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა, ხოლო 300 000 ადამიანი, ძირითადად ეთნიკური ქართველები, დევნილად იქცა.
სოხუმის დაცემა არ იყო მხოლოდ სამხედრო წარუმატებლობა, ეს იყო ეროვნული ტკივილი, რომელიც დღემდე დიდად განსაზღვრავს საქართველოს მეხსიერებას. 27 სექტემბერი საქართველოში დღემდე იხსენება, როგორც სოხუმის დაცემის დღე და აფხაზეთის ომში დაღუპულთა ხსოვნის დღე.
ეს მოვლენა არა მხოლოდ ქვეყნის სამხედრო ისტორიაშია ჩაწერილი, არამედ როგორც ტკივილის, წაგების და დევნილობის სიმბოლო, რომელიც ასახავს საქართველოსა და აფხაზეთის ურთულეს ურთიერთობებს.
დღემდე, სოხუმი დე ფაქტო აფხაზეთის სეპარატისტული ხელისუფლების კონტროლს ექვემდებარება, ხოლო საქართველო საერთაშორისო დონეზე აფხაზეთს თავისი ტერიტორიის განუყოფელ ნაწილად მიიჩნევს. მრავალი წელი გავიდა სოხუმის დაცემიდან, თუმცა, ეს მოვლენა კვლავაც გავლენას ახდენს ქვეყნის პოლიტიკურ და სოციალურ ცხოვრებაზე, დევნილთა საკითხებზე და ტერიტორიულ მთლიანობის დაბრუნების მცდელობებზე.
სოხუმის დაცემა საქართველოსთვის შეუქცევადი ტრაგედია იყო, თუმცა ის ასევე წარმოადგენს მტკიცე სიმბოლოს საქართველოსთვის, რომელიც განაგრძობს თავის ბრძოლას მშვიდობისთვის და დაკარგული ტერიტორიების დაბრუნებისთვის.
