უფლებები და თავისუფლება საფრთხის ქვეშ არის – კანონი უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ოფიციალური ვებგვერდის განყოფილებაში „სასამართლო აქტები“ შეიცავს ინფორმაციას „გარე გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის წინააღმდეგ შეტანილი რამდენიმე სარჩელის შესახებ. მოსარჩელეთა მთავარი არგუმენტი ქვეყნის კონსტიტუციის დარღვევაა. მოდით განვიხილოთ ამ სიტუაციის ძირითადი ასპექტები.
პრეზიდენტი სალომე ზურაბიშვილი: საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიმართა საჩივარი, რომელიც აპროტესტებს კანონის კონსტიტუციურობას. 122-მა ქართულმა არასამთავრობო ორგანიზაციამ შეიტანა სარჩელი, რომ კანონი ზღუდავს მათ უფლებებსა და თავისუფლებებს. საპროტესტო აქციას შეუერთდნენ ოპოზიციური დეპუტატები, რომლებიც ამტკიცებდნენ, რომ კანონი არ შეესაბამება დემოკრატიულ პრინციპებს.
ამასთან, საქართველოს სახალხო დამცველმა (ომბუდსმენმა) ლევან იოსელიანმა საჯაროდ დაგმო ეს კანონი. მისი აზრით, კანონპროექტი არღვევს ადამიანის უფლებებს, ხელს უწყობს ორგანიზაციების სტიგმატიზაციას და ქმნის სამართლებრივ დაბრკოლებებს მათ საქმიანობაში.
კონსტიტუციური ნორმები, რომლებიც მოსარჩელეების აზრით, ირღვევა
მუხლი 78. ევროპულ და ევროატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაცია: განსაზღვრავს, რომ საკონსტიტუციო ორგანოები ვალდებულნი არიან ხელი შეუწყონ საქართველოს ევროკავშირსა და ნატოში ინტეგრაციას. კანონი შეიძლება ჩაითვალოს ამ მიზნის საწინააღმდეგოდ, რადგან შემოაქვს შეზღუდვები, რომლებიც არ შეესაბამება ევროპულ დემოკრატიულ სტანდარტებს.
მუხლი 22. გაერთიანების თავისუფლება: გაერთიანების თავისუფლების გარანტია იმით, რომ ლიკვიდაცია შეიძლება მოხდეს მხოლოდ სასამართლოს ბრძანებით კანონით დადგენილ შემთხვევებში. კანონი აჩენს შეშფოთებას, რომ მას შეუძლია შექმნას წინაპირობები არასამთავრობო ორგანიზაციებზე ზეწოლისთვის.
მუხლი 15. პირადი და ოჯახური ცხოვრების ხელშეუხებლობა: უზრუნველყოფს პირადი სივრცისა და კომუნიკაციების დაცვას. მოსარჩელეები ამტკიცებენ, რომ კანონის დებულებებმა შეიძლება გამოიწვიოს ორგანიზაციის თანამშრომლების პირად და პროფესიულ საქმიანობაში ჩარევა.
მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციისა და მედიის თავისუფლება: უზრუნველყოფს გამოხატვის თავისუფლების დაცვას და კრძალავს ცენზურას. კანონს შეუძლია უარყოფითად იმოქმედოს დამოუკიდებელ მედიაზე ისეთი მოთხოვნების შემოღებით, რომლებიც მათ საქმიანობას შეზღუდავს.
მუხლი 12. პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება: ადგენს ყველას უფლებას განავითაროს თავისი პიროვნება. კანონი საფრთხეს უქმნის ორგანიზაციების საქმიანობას, რომლებიც ხელს უწყობენ ასეთ განვითარებას.
კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-2 მუხლის მე-9 პუნქტი: მიუთითებს, რომ კანონს არ შეუძლია ჰქონდეს უკუქცევითი მოქმედება, თუ ის ზრდის პასუხისმგებლობას. ეს დებულება შეიძლება დაირღვეს ახალი რეგულაციების რეტროსპექტული გამოყენების შემთხვევაში.
გავლენა ეთნიკურ უმცირესობებზე
ლევან იოსელიანმა რადიო „ნორთან“ ინტერვიუში ხაზგასმით აღნიშნა, რომ კანონი თანაბრად ეხება ყველა ორგანიზაციას, მათ შორის მათ, ვინც მუშაობს ეთნიკურ უმცირესობებთან. ეს დამატებით რისკებს უქმნის აზერბაიჯანულ, სომხურ და სხვა ეთნიკურ თემებს, რომელთა საქმიანობა შეიძლება შეიზღუდოს.
„ეს კანონი ვრცელდება ყველა ორგანიზაციაზე, არ აქვს მნიშვნელობა აზერბაიჯანელია, სომხურია თუ ქართველი. ჩვენი პოზიცია ამ კანონთან დაკავშირებით მთელს ქვეყანაშია ცნობილი, რომ მოვუწოდეთ საქართველოს პარლამენტს, არ მიეღო ეს კანონი ამ ფორმით და თუ საკითხი აუცილებლად გამჭვირვალობას ეხება, ეს ცვლილებები სხვა კანონებში შეიტანონ. ამიტომ ვიყავით ამის წინააღმდეგი. ჩვენ შევიტანეთ შუამდგომლობა სასამართლოში, ‘ამიკუს» (ტერმინი აღნიშნავს პირს, რომელიც ეხმარება სასამართლოს სასამართლოსათვის საქმისადმი შესაბამისი ინფორმაციის მიწოდებით, მაშინაც კი, თუ აღნიშნული პირი არ არის საქმის მხარე და არ არის უშუალოდ ჩართული საქმეში. ინფორმაცია, რომელსაც „სასამართლოს მეგობარი“ აწვდის სასამართლოს, შეიძლება იყოს ორგვარი: ფაქტობრივი და სამართლებრივი (რედ.), რომელიც ახლა სასამართლოშია და იქ ჩვენ დავაფიქსირეთ ჩვენი პოზიცია ამ კანონთან დაკავშირებით“, – განაცხადა ლევან იოსელიანმა.
უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ კანონის მიღებამ აჟიოტაჟი გამოიწვია როგორც ქვეყანაში, ასევე მის ფარგლებს გარეთ. მოსარჩელეთა და ომბუდსმენის შეშფოთება მიუთითებს შესაძლო უარყოფით შედეგებზე სამოქალაქო თავისუფლებებზე, არასამთავრობო ორგანიზაციებისა და დამოუკიდებელი მედიის მუშაობაზე.
საქმეს საკონსტიტუციო სასამართლო განიხილავს. მისი გადაწყვეტილება იქნება მნიშვნელოვანი მაჩვენებელი იმისა, თუ რამდენად იცავს საქართველო კანონის უზენაესობის პრინციპებს და დემოკრატიულ ღირებულებებს.