კანონი “აგენტების” შესახებ და აზრის, ინფორმაციის, მასმედიის და ინტერნეტის თავისუფლება

მიმდინარე წლის სექტემბერში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ ოთხი სარჩელის განხილვა დაიწყო “უცხოური აგენტების” კანონის შესახებ.
საქმე აერთიანებს საქართველოს პრეზიდენტის სალომე ზურაბიშვილის, ასზე მეტი არასამთავრობო ორგანიზაციის, საქართველოს პარლამენტის 38 ოპოზიციონერი დეპუტატის (იმ დროისთვის) და ასევე საგამოძიებო ჟურნალისტიკაში სპეციალიზირებული ორი მედიაორგანიზაციის მიმართვებს.
მოსარჩელეები აცხადებენ, რომ კანონი, რომელიც პარლამენტის უმრავლესობით მმართველმა “ოცნებამ” მიიღო, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის სხვადასხვა დებულებებს, აპირისპირებს სამოქალაქო საზოგადოებას, ორგანიზაციებს და მედიას. იგი აფერხებს მათ საქმიანობას” და შეიძლება საბოლოოდ გამოიწვიოს მათი ლიკვიდაცია.
მოსარჩელეების თქმით, კონსტიტუციით გარანტირებულ და ახალი კანონით დარღვეულ სხვა უფლებებს შორის არის საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლი, რომელიც იცავს გამოხატვის, გაერთიანების თავისუფლებას და პირადი უსაფრთხოების უფლებას.
მიუხედავად იმისა, რომ “უცხოელი აგენტის” კანონი თავისთავად არ ითვალისწინებს პირდაპირ თავისუფლების აღკვეთას ან დაპატიმრებას, მან შეიძლება შექმნას პირობები სამართლებრივი და პოლიტიკური დევნისთვის, რამაც გრძელვადიან პერსპექტივაში შეიძლება გავლენა მოახდინოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული პრინციპების დაცვაზე.
ეს მუხლი წარმოადგენს საქართველოში ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების მნიშვნელოვან გარანტიას, რომელიც უზრუნველყოფს ხელისუფლების უკანონო ქმედებებისგან დაცვას და მოქალაქეთა პირადი თავისუფლების დაცვას. რა წერია მეჩვიდმეტე მუხლში:
მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციის, მასმედიის და ინტერნეტის თავისუფლების უფლება (23.03.2018, N2071)
აზრისა და გამოხატვის თავისუფლება დაცულია. დაუშვებელია ადამიანის დევნა მისი აზრისა და მისი გამოხატვის გამო.
ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია.
მედია თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია. სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არ აქვთ მასმედიის ან მისი გავრცელების საშუალებების მონოპოლიზების უფლება.
ყველას აქვს ინტერნეტში წვდომისა და ინტერნეტით თავისუფლად სარგებლობის უფლება.
მითითებული უფლებების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობა.
კანონი უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი მაუწყებლის დამოუკიდებლობას სახელმწიფო უწყებებისგან და თავისუფლებას პოლიტიკური და მნიშვნელოვანი კომერციული გავლენისაგან.
ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოს ინსტიტუციური და ფინანსური დამოუკიდებლობა, რომელიც შექმნილია მედიის პლურალიზმის დაცვის, მედიაში გამოხატვის თავისუფლების განხორციელების, მედიის ან მისი გავრცელების საშუალებების მონოპოლიზაციის აღკვეთის, აგრეთვე უფლებების უზრუნველსაყოფად. მაუწყებლობისა და ელექტრონული კომუნიკაციების სფეროში მომხმარებლები და მეწარმეები გარანტირებულია კანონით.
საქმეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი განიხილავს. საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმეების განხილვის დრო შეიძლება განსხვავდებოდეს რიგი ფაქტორების მიხედვით, როგორიცაა საქმის სირთულე, სასამართლოს დატვირთვა და საქმის პრიორიტეტი.
მნიშვნელოვანი ისაა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს შეუძლია მიიღოს განსხვავებული გადაწყვეტილებები კანონის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით და თითოეულ მათგანს ჰქონდეს განსხვავებული სამართლებრივი შედეგები.